Hamlet

AKT V
SCENA 1

Grabarz 1
Kto jest potężniejszy od murarza, budowniczego okrętów i cieśli?

Grabarz 2

Ten, co stawia szubienice. Tysiące ciał, a belki nadal trzymają.

Grabarz 1
Źle! Jeszcze raz, kto jest potężniejszy od murarza, budowniczego okrętów i cieśli?

Grabarz 2
Cieśla jest naszym panem, psie.

Grabarz 1
Powiedział złoczyńca i zdechł. A więc kto jest najpotężniejszy?

Grabarz 2
Nie wiem. Pod czaszką mi bulgocze od tej gadaniny.

Grabarz 1
Grabarz jest najpotężniejszy. Domy, które stawia, trwają aż po Sąd Ostateczny. A teraz setkę proszę.

Jörg
Czyj to grób?

Grabarz 1
Stary jestem, grób dla siebie kopię.

Jörg
Kłamiesz.

Grabarz 1
Dopóki nie leży w nim żadne ciało, grób należy do mnie.

Jörg
Lecz nie dla ciebie jest przeznaczony.

Grabarz 1
W Boga rękach, gdzie komu przyjdzie leżeć.

Jörg
Komu przyjdzie tu spoczywać?

Grabarz 1
Nie mężczyźnie.

Jörg
Więc kobieta?

Grabarz 1
Nie.

Jörg
Co zatem?

Grabarz 1
Miniona. Ktoś, kto kiedyś był, lecz już nie jest.

Jörg
Jak długo trudnisz się tym fachem?

Grabarz 1
Robię to, co robię, od dnia, w którym stary król Hamlet zabił starego Fortinbrasa.

Jörg
Kiedy się to wydarzyło?

Grabarz 1
Przed trzydziestoma laty. Tego dnia przyszedł na świat młody Hamlet. Zwariował, zesłano go do Anglii.

Jörg
Dlaczego tam?

Grabarz 1
Ma ozdrowieć, a jeśli tak się nie stanie, nikt nie zauważy. Tam się roi od wariatów.

Jörg
Jak zwariował?

Grabarz 1
Tak jak się wariuje.

Jörg
No więc jak?

Grabarz 1
Powoli dziwaczejesz.

Jörg
Jak długo ciało się rozkłada?

Grabarz 1
Szybko rozkłada się ciało nadżarte syfilisem. Zwykły chłop czy baba trzymają się z osiem lat, garbarz jednak dziewięć.

Jörg
A dlaczego dziewięć?

Grabarz 1
Garbuje skórę, opary konserwują jego ciało, a skóra nie przyjmuje wody. Woda jest, panie, wszystkożerna. Zeżre wszystko, co śmierdzi. Ta czaszka gnije już od dwudziestu trzech lat i nadal śmierdzi.

Jörg
Do kogo należała?

Grabarz 1
Do pewnego skurwysyna. To czaszka Yoricka.

Josef
Królewskiego błazna?

Grabarz 1
Jego właśnie.

Jörg
Yoricku, co z ciebie zostało? Gdzie twe usta, które drwiły: Chociaż masz dobrego kota, jednak cię po śmierci myszy zjedzą. Nie dałeś się uciszyć. Aż po kość obgryzione twoje ciało.

Laertes
Przysypcie siostrę moją ziemią. Niech jej niewinne ciało zachowa się na wieczność. Niech zgniją usta tego niegodziwca, który obiecywał tobie małżeńskie szczęście. Zasypcie nas, zostanę przy mej siostrze!

Jörg
A Hamlet z wami.

Laertes
Poślę cię do diabła!

Król
Rozdzielić się! To rozkaz!

Królowa
Hamlecie!

Josef
Walcz, Laertesie.

Jörg
Walcz! Do końca!

Josef
Jesteś jej tylko bratem, nic więcej. Nie zniosła nic więcej ponad moją miłość!

Królowa
Oszczędźcie go. Jest moim synem.

Król
Uważaj na szaleńca!

Jörg
Pokaż Ofelii, kim jesteś. Odkryj swoje ciało, odkryj swoją duszę. Marszcz w zacięciu czoło!

Jörg/Josef
Nastał ten dzień. Ta godzina. Walcz Laertesie!

Jörg
Diabłu dobrałeś się do gardła, czemu tak pobożnie? Czemu tak cicho? Zostań w grobie, tam miejsce padliny.

Król
Jeszcze nastanie sprawiedliwość. Królowo, każ pilnować syna. Na grobie Ofelii postawimy godny pomnik. Zaufaj nam, Laertesie.

SCENA 2

Ozryk
Panie, witajcie w domu.

Jörg
Tak bardzo kocham swą ojczyznę! Król miał kaprys, by wysłać mnie do Anglii. Ciemna noc. Jak po smole sunął statek. W czarnej szacie zakradłem się do kajuty posłańców i znalazłem tam królewski list. Złamałem pieczęć, przeczytałem rozkaz: bez ceregieli wykonać na mnie wyrok, bo rzekomo wyszła na jaw moja zdrada. Odrąbać mi głowę i części ciała osobno wrzucić do bagna. Prędko sporządziłem nowy list z rozkazem: Król nakazuje stracić Rosenkrantza Guildensterna. Odmawia prawa łaski, a nawet spowiedzi. Dotrzymuje przy tym przysięgi wierności złożonej Duńczykom. Pismo wraz z podpisem podrobiłem. Zalakowałem list i odcisnąłem pieczęć króla. Lokaje służą, lokaje umierają. Czyste me sumienie. Następnego dnia, gdy na pełnym morzu dryfowaliśmy leniwie, dopadli nas korsarze. Zbyt powolni, by uciekać, stanęliśmy do walki. Wskoczyłem na piracki statek, który od naszego zaraz się oddalił. Stałem się zakładnikiem piratów, którzy mieli nadzieję na okup, jeśli potraktują mnie łaskawie. Nagiego porzucili mnie u wybrzeży Danii.

Ozryk
Niestworzone historie opowiadasz, panie, lecz król chce, abyś skrzyżował szpady z Laertesem.

Josef
Powiedz, czy książę nie lęka się walki ani swojej klęski?

Ozryk
Lęka się, panie. Przed pojedynkiem masz zwrócić się do niego życzliwie. To życzenie królowej.

Josef
Gdzie dworski wiatr wieje, tam wskazana jest życzliwość.

Jörg
Zbiegnij przed niebezpieczeństwem!

Josef
Będzie, jak ma być.

Jörg
W chwili tej zachowane, co ma nadejść.

Jörg
Skoro ma nadejść, nie istnieje teraz.

Josef
Od rychłego i przyszłego, będąc tu i teraz, jestem oddalony. Nie przepowiadam przyszłości. Jestem gotów.

Jörg
Czy postąpiłem niewłaściwie?

Josef
Ależ nie, Hamlecie!

Jörg
Jak syn ojca swego, Hamlet?

Josef
Przenigdy!

Jörg
Przenigdy i raz jeszcze – na zmianę tak podjudza mnie me drugie ja. Tkwi we mnie ten drugi, ze mnie wyłazi.

Josef
Nie robi nic ten, który mówi z mego wnętrza, a którym nie jestem.

Josef/Jörg
Hamletów dwóch.

Jörg
Dwóch, a każdy ma opinię własną.

Josef/Jörg
Jednemu za luźno, drugiemu za ciasno.

Jörg
Od siebie jestem oddzielony.

Josef
Co się rozdarło, trudno zjednoczyć.

Jörg
Dwie pary spodni z jednego sukna.

Josef
Dwie nogawki jednej pary spodni.

Josef/Jörg
Oto Hamlet.

Jörg
W szczelinie ust...

Josef
dwóch mocuje się o słowa. Łączą się dwie części,

Jörg/Josef
tworząc mnie.

Jörg
Do mnie należy część jedna...

Josef
jak i druga.

Jörg
Tu człowiek...

Josef
i tu człowiek,

Jörg
raz ze sobą pojednany,

Josef
a raz poróżniony.

Josef/Jörg
To ja.

Jörg
Przyjmij moje, jego przeprosiny.

Josef
Wybacz memu drugiemu ja, mej drugiej połowie,

Jörg
temu drugiemu.

Josef
Wygląda na to,

Jörg
że Laertes będzie walczył

Josef
dla siebie samego.
Lecz za nim...

Jörg
wzrasta cień, jak widzę. W ferworze walki...

Josef
zdobędzie przewagę. Że dobrze włada szpadą,

Jörg
o tym mi wiadomo.

Josef
Walcz...

Jörg
albo nie walcz.
Zawiedź albo nie zawódź.
Zabijaj albo nie zabijaj.
Ponieś klęskę albo nie ponoś.
Oddychaj albo nie oddychaj.
Śpij albo nie śpij.
Śnij albo nie śnij.
Wstawaj albo leż.
Pij albo nie pij.
Jedz albo nie jedz.
Bądź sam albo nie.
Żądaj albo nie żądaj.
Całuj albo nie całuj.
Pobierz się albo się nie pobieraj.
Kłam albo nie kłam.
Wybaczaj albo nie wybaczaj.
Rozdzieraj albo nie rozdzieraj.
Odejdź albo zostań.
Podłóż ogień albo nie rób tego.
Szalej albo nie szalej.
Płacz albo nie płacz.
Posiadaj albo nie posiadaj.
Wierz albo nie wierz.
Módl się albo nie módl się.
Kochaj albo nie kochaj.
Opłakuj zmarłych albo nie opłakuj.

Wściekaj się albo się nie wściekaj.
Morduj albo nie morduj.
Besztaj albo nie besztaj.
Nienawidź albo nie.
Przechwalaj się albo nie przechwalaj.
Zestarzej się albo pozostań młodym.
Działaj albo nie działaj.

(wchodzą dzieci)

Przeklinaj albo nie przeklinaj.
Stój spokojnie albo zrób krok.
Uwolnij się. Zabarykaduj się.
Chroń się. Nie chroń się.
Porzuć. Nie porzucaj.
Pozwól. Nie pozwalaj.
Wypluj albo straw.
Zużyj wszystko. Niczego nie zużywaj.
Pojawiaj się. Nie rób tego.
Zwlekaj. Nie zwlekaj.
Zgnij albo nie gnij.
Puść się pędem albo osłabnij.
Podnieś się. Nie podnoś się.
Podnieć się. Nie podniecaj się.
Oprzyj się albo poddaj się.
Pożądaj albo nie pożądaj.
Rośnij w górę albo uschnij.
Oglądaj albo oślepnij.
Usychaj albo nie rób tego.
Bądź jednością. Podziel się na stu.
Rozpoznaj albo nie rozpoznawaj.
Płyń albo zamień się w kamień.
Kształtuj swój czas. Wycofaj się.
Wyrywaj chwasty albo koś trawę.
Ucz się pisać. Nie ucz się.
Zarażaj się. Pozostań zdrowym.
Zamartwiaj się. Nie zamartwiaj się.
Wstydź się. Zawstydzaj ich.
Okrywaj się. Odsłaniaj się.
Wytrzymaj próbę. Poddaj się.

(dzieci same)

Sącz się albo wyschnij.
Zaszyj albo rozerwij.
Ślubuj wierność. Zdradzaj.
Wiotczej albo twórz.
Cierp. Zadawaj cierpienie.
Rozmnażaj się. Bądź bezdzietny.
Decyduj. Wyciągnij los.
Wyznawaj grzechy. Nie wyznawaj.
Obejmij władzę. Nie obejmuj.
Omiń wroga. Nie rób tego.
Połącz części. Nie łącz ich.
Zrywaj kwiaty. Nie zrywaj.
Zanikaj albo powiększ się.
Zestarzej się albo pozostań młodym.
Zachmurz się. Zachwycaj się.
Symuluj. Nie rób tego.
Dokonaj czegoś. Nie dokonuj.
Opowiedz się albo się nie opowiadaj.
Rujnuj się albo się nie rujnuj.
Roztrwoń się albo nie rób tego.
Przepowiadaj przyszłość albo nie.
Niszcz albo nie niszcz.
Stroń od ludzi. Garnij się do nich.
Milcz albo nie milcz.

Josef
Czy wybuchła wojna?

Ozryk
Fortinbras pokonał Polaków i wraca do ojczyzny.

Josef
Wojownik będzie królem. Wywalczył sobie prawo. Powiedz mu...

tłum. Monika Bławat-Krzyżowska